Rondom Peja

Vanmorgen vroeg om 7 uur vertrokken met de bus naar Peja. Half negen daar aangekomen en ontmoeting met Drita Krasniqi die me vandaag en morgen verder helpt. Na een koffie en overleg hoe alles aan te pakken, vertrokken we naar Qyshk.

Daar heb ik in 1999 vier mensen geinterviewd over de moord op 47 mannen, een moord die zij overleefd hebben. De vierde was verscholen net buiten het dorp. Die moorden speelden zich af in drie huizen en merkwaardig genoeg overleefde in ieder huis 1 man. Ik vond er 1 terug en die heb ik geinterviewd. ik hoor over weinig hulp, weinig inkomen (pensioen van 80 euro in de maand en nog wat invaliden pensioen) verder nog wat een klein stukje land oplevert. Wel een optimist. Goed te gebruiken interview.

Daarna door naar Lybeniq. Daar hebben zich twee bloedbaden afgespeeld. Eerst op het oudste af. De overlevende heb ik in 1998 in de wouden van Montenegro geinterviewd, samen met zijn moeder. Zij blijken helaas voor mij in Duitsland te wonen. Een andere vrouw die er ook bij betrokken was, heeft haar verhaal verteld en inderdaad ook over de moeizame weg om opnieuw een leven op te bouwen. Sinds het laatste jaar gaat het pas wat beter.
Het tweede was op 1 april 1999. Toen zijn 66 mannen vermoord. Een verschrikkelijk verhaal. Voor mij interessant omdat Adem Haradinaj het openlijk opnam voor de groep en dus ook meteen werd geexecuteerd. Een van de weinig openlijk dapperen waar je zo vanhoort. Na de interviews met drie van de vier die ik toen ook heb geinterviewd (de 4e is overleden) bezochten we nog het kerkhof. Ik vroeg naar het graf van die Adem Haradinaj en toen bleek dat Drita bevriend is met zijn dochter! Terug het dorp in en een extra interview vanzelfsprekend. Dit soort geweldige extraatjes maakt het erg waardevol. Ik heb in ieder geval mijn bewondering voor haar vader uitgesproken en alleen dat was het al waard.
Verder zijn het vooral zwaar vermoeide mensen, getraumatiseerd, de een erger dan de ander, zich soms schamend dat ze nog leven, uitzichtloos wegens geen werk, nauwelijks uitkering en ook voor hun kinderen weinig of geen vooruitzichten. Het lijkt of ze nog veelal in 1999 leven, het thema blijft maar terugkeren. Vooral het laatste interview is goed te gebruiken. Een van de weinige dingen die hij nog kan, is zijn bijen honig laten maken.

Al met al een verschrikkelijke hoop werk om uit te werken, dat lukt hier nauwelijks. Na zon dag als vandaag heb je het na het eten echt wel gehad. Kortom, ik heb er thuis nog wel even wat aan te doen!

Morgen naar Gjakove en omgeving. Op naar de mensen die betrokken waren bij het bombardement van de Navo op de vluchtelingenkaravaan en wat verder volgde en op naar enkele betrokkenen bij het bombardement van de Navo op de gevangenis van Dubrave, met eenzelfde soort vervolg.

Gisteren belde ik in een verloren moment BB, die ik lang niet had gezien. Hij is nu parlementslid. Hij was erg enthousiast en zou over een half uur komen. Na tien minuten kwam hij en verontschuldigde zich voor zijn late komst. Dat kan dus ook hier. Hij is een van de betere waarnemers (nuchter, intelligent, onafhankelijk) en erg sceptisch over de ontwikkelingen hier. Interessant gesprek, misschien zijn sommige elemeneten wel bruikbaar.
Daarna Paul nog even kunnen treffen. Ook jaren niet gezien. Hij werkt nu bij de UNHCR en is erg pessimistisch. We proberen elkaar donderavond wat langer te zien, vrijdag gaat hij weer naar zijn vrouw in Skopje voor het weekeinde.
s Avonds naar een voorstelling geweest van een theaterbewerking van het boek Wie bracht Doruntina van Ismail Kadare. Een samenwerking tussen een klein New Yorks gezelfschap en idem uit Prishtina. Eerder opgevoerd in New York, nu hier. Tweetalig dus. Mooi en goed gedaan. Thema is de kracht van het gegeven woord, dat wordt gestand gedaan zelfs over de dood heen. De legende waar het op gebaseerd is, is bekend bij alle Balkanvolken en verschilt inhoudelijk nauwelijks. Soms hebben ze meer gemeen dan ze denken.